Ερωτόκριτος - Βιτσέντζος Κορνάρος

Ο Ερωτόκριτος είναι μία έμμετρη μυθιστορία που συντέθηκε από τον Βιτσέντζο Κορνάρο στην Κρήτη τον 17ο αιώνα. Αποτελείται από 10.012 (οι τελευταίοι δώδεκα αναφέρονται στον ποιητή) ιαμβικούς δεκαπεντασύλλαβους ομοιοκατάληκτους στίχους στην Κρητική διάλεκτο. Κεντρικό θέμα του είναι ο έρωτας ανάμεσα σε δύο νέους, τον Ερωτόκριτο (που στο έργο αναφέρεται μόνο ως Ρωτόκριτος ή Ρώκριτος) και την Αρετούσα, και γύρω από αυτό περιστρέφονται και άλλα θέματα όπως η τιμή, η φιλία, η γενναιότητα και το κουράγιο. Μαζί με την Ερωφίλη του Γεώργιου Χορτάτση είναι τα σημαντικότερα έργα της κρητικής λογοτεχνίας. Ο Ερωτόκριτος πέρασε στην λαϊκή παράδοση και παραμένει δημοφιλές κλασικό έργο, χάρη και στη μουσική με την οποία έχει μελοποιηθεί.

Ερωτόκριτος – Νίκος Ξυλούρης, στίχοι

Ηκουσες Αρετούσα μου, τα θλιβερά μαντάτα;
ο Κύρης σου μ’ εξόρισε σ’ τση ξενιτιάς τη στράτα.

Τέσσερεις μέρες μοναχά μου ‘δωκε ν’ ανιμένω,
κι αποκείς να ξενιτευτώ, πολλά μακριά να πηαίνω.

Και πώς να σ’ αποχωριστώ και πώς να σου μακρύνω
και πώς να ζήσω δίχως σου τον ξωρισμόν εκείνο;

Εσίμωσε το τέλος μου, μάθεις το θες, Κερά μου,
στα ξένα πως μ’ εθάψασι, κι εκεί ‘ν’ τα κόκκαλά μου.

Κατέχω το κι ο Κύρης σου γλήγορα σε παντρεύγει,
Ρηγόπουλο, Αφεντόπουλο, σαν είσαι συ γυρεύγει.

Κι ουδέ μπορείς ν’ αντισταθείς στα θέλουν οι Γονείς σου
νικούν τηνε τη γνώμη σου κι αλλάσσει η όρεξή σου.

Μια χάρη Αφέντρα σου ζητώ κι εκείνη θέλω μόνο
και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω:

Την ώρα π’ αρραβωνιαστείς, να βαριαναστενάξεις
κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις.

Ν’ αναδακρυώσεις και να πεις: “Ρωτόκριτε καημένε,
τα σου ‘ταξα λησμόνησα, τα ‘θελες πλιο δεν έναι”.

Και κάθε μήνα μια φορά μέσα στην κάμερά σου,
λόγιασε τα ‘παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.

Και πιάσε και τη ζωγραφιά που ‘ναι στ’ αρμάρι μέσα
και τα τραγούδια που ‘λεγα οπού πολύ σ’ αρέσα.

Και διάβαζέ τα, θώρειε τα κι αναθυμού κι εμένα,
πως μ’ εξορίσανε για σε πολλά μακριά στα ξένα.

Κι όντε σου πουν κι απόθανα, λυπήσου με και κλάψε
και τα τραγούδια που ‘βγαλα, μες στη φωτιάν τα κάψε.

Mα όπου κι αν πάγω οι Γονείς σου

νικούν τηνε τη γνώμη σου κι αλλάσσει η όρεξή σου.

Μια χάρη Αφέντρα σου ζητώ κι εκείνη θέλω μόνο
και μετά κείνη ολόχαρος τη ζήση μου τελειώνω:

Την ώρα π’ αρραβωνιαστείς, να βαριαναστενάξεις
κι όντε σα νύφη στολιστείς, σαν παντρεμένη αλλάξεις.

Ν’ αναδακρυώσεις και να πεις: “Ρωτόκριτε καημένε,
τα σου ‘ταξα λησμόνησα, τα ‘θελες πλιο δεν έναι”.

Και κάθε μήνα μια φορά μέσα στην κάμερά σου,
λόγιασε τα ‘παθα για σε, να με πονεί η καρδιά σου.

Και πιάσε και τη ζωγραφιά που ‘ναι στ’ αρμάρι μέσα
και τα τραγούδια που ‘λεγα οπού πολύ σ’ αρέσα.

Και διάβαζέ τα, θώρειε τα κι αναθυμού κι εμένα,
πως μ’ εξορίσανε για σε πολλά μακριά στα ξένα.

Κι όντε σου πουν κι απόθανα, λυπήσου με και κλάψε
και τα τραγούδια που ‘βγαλα, μες στη φωτιάν τα κάψε.

Mα όπου κι αν πάγω, όπου βρεθώ, κι ότι  καιρόν που ζήσω,
τάσσω σου άλλη να µη δω, µουδέ ν’ αναντρανίσω.

Kι ας τάξω ο κακορίζικος, πως δε σ’ είδα ποτέ µου,
ένα κερί-ν αφτούµενον εκράτουν, κ’ ήσβησέ µου.

Kάλλιά’χω εσέ µε Θάνατον, παρ’ άλλη µε ζωή µου,
για σένα εγεννήθηκε στον Kόσµον το κορµί µου.